ناخنک چشم (Pterygium) نوعی رشد غیرطبیعی، خوش‌خیم و شایع است که غالباً در لبه داخلی سفیدی چشم آغاز می‌شود و به صورت مثلثی شکل بر روی قرنیه پیشروی می‌کند. این ضایعه اگرچه معمولاً خطرناک نیست، اما در صورت رشد می‌تواند باعث تاری دید، ایجاد آستیگماتیسم یا حتی اختلال در ظاهر چشم شود. مقالهٔ حاضر با زبانی صمیمی ولی علمی توضیح می‌دهد ناخنک چشم چیست؟ چه علائمی دارد، چطور می‌توان از آن پیشگیری کرد؟ بهترین روشهای درمان طبی و جراحی کدام‌اند، چطور تشخیص داده می‌شوند؟ و آیا احتمال عود مجدد بعد از درمان وجود دارد؟
ناخنک چشم چیست؟
وقتی بافت پیوندی رگی (فیبروواسکولار) از ملتحمه شروع به پیشروی به سمت قرنیه می‌کند، ناخنک چشم تشکیل می‌شود. این ضایعه معمولاً خوش‌خیم است اما در صورت رشد روی قسمت مرکزی قرنیه ممکن است بینایی را تحت تأثیر قرار دهد.
عامل اصلی ایجاد این مشکل قرارگیری طولانی‌مدت در معرض اشعه UV خورشید است، همراه با عوامل محرک مانند باد، گرد و خاک و خشکی مزمن چشم.
چه کسانی بیشتر در معرض‌اند؟
این مشکل در افرادی که در مناطق گرمسیر یا نزدیک خط استوا زندگی می‌کنند، یا شغل‌هایی مانند کشاورزی یا کار در فضای باز دارند، بیشتر دیده می‌شود. مردان و افراد مسن نیز بیشتر به آن مبتلا می‌شوند
علائم ناخنک چشم
- قرمزی و التهاب سطح چشم (ملتحمه)
- احساس وجود جسم خارجی یا خشکی و خارش دائمی
علائم پیشرفته
- تاری دید یا آستیگماتیسم در اثر تغییر شکل قرنیه
- پوشیده شدن ناحیه حساس قرنیه که باعث اختلال در دید یا ظاهر چشم می‌شود
تشخیص ناخنک چشم چگونه است؟
تشخیص پایه‌ای از طریق بررسی بالینی و مشاهدهٔ مستقیم ضایعه انجام می‌شود. معاینه با اسلیت‌لمپ ابزاری است برای بررسی دقیق اندازه، محل، عروق و احتمال پیشرفت ضایعه.
روشهای مکمل مانند توفوگرافی قرنیه (corneal topography) یا تصاویر خارجی کمک می‌کنند تا روند پیشرفت به‌طور دقیق ثبت شود. همچنین بررسی بینایی و آستیگماتیسم و اندازه‌گیری میزان خشکی‌‌بودن چشم (مثل تست شکمر) برای تشخیص کامل اهمیت دارد.
پیشگیری از ناخنک چشم
حال که متوجه شدیم ناخنک چشم چیست بهتر است روشهای پیشگیری از آن را نیز یاد بگیریم.
محافظت در برابر نور خورشید
- استفاده از عینک آفتابی استاندارد با فیلتر UV
- استفاده از کلاه لبه‌دار برای جلوگیری از تابش مستقیم نور
کاهش عوامل محیطی محرک
- اجتناب از باد و گرد و غبار شدید
- مرطوب نگه داشتن سطح چشم با اشک مصنوعی برای کاهش تحریک و التهاب
روشهای درمان ناخنک چشم
برای درمان این مشکل چشمی روش های مختلفی از حراجی تا روشهای غیر جراحی وجود دارد. اما نکته مهم این است که بهترین روش باید توسط پزشک متخصص انتخاب شود. عواملی مختلفی در انتخاب روش درمانی دخیل هستند که باید توسط پزشک بررسی شوند. یک اشتباه در انتخاب می‌تواند صدمات جبران ناپذیری را به چشم شما وارد کند.
درمان‌های غیرجراحی
در صورت خفیف بودن ضایعه، نقش اصلی را قطره‌های اشک مصنوعی و در صورت التهاب شدید، قطره‌های ضدالتهاب تجویزی (مثل استروئید) ایفا می‌کنند.
جراحی ناخنک چشم
وقتی ناخنک چشم بزرگ باشد، ظاهر چشم را تحت‌تأثیر قرار دهد یا با ایجاد آستیگماتیسم باعث تاری دید شود، جراحی به‌عنوان گزینه اصلی درمان مطرح می‌شود.
در جراحی، بافت ناخنک از سطح چشم برداشته می‌شود. اما اگر این کار به‌صورت ساده و بدون اقدامات تکمیلی انجام شود، احتمال عود مجدد به‌ویژه در افراد جوان یا افرادی که ناخنک ملتهب دارند، بالاست و حتی در برخی موارد به بیش از نیمی از بیماران می‌رسد.
برای کاهش این احتمال، جراحان از روشهای پیشرفته‌تری استفاده می‌کنند، مانند:
- پیوند ملتحمه خودی: بخشی از بافت سالم ملتحمه از چشم خود بیمار برداشته و در محل ناخنک جایگزین می‌شود.
- به‌کارگیری داروهای کمکی مانند میتومایسین C در حین عمل، که رشد مجدد بافت را مهار می‌کند.
- در موارد نادر که ناخنک بسیار بزرگ است و حتی تا مرکز قرنیه پیشروی کرده، ممکن است نیاز به پیوند لایه‌ای قرنیه برای اصلاح شکل و شفافیت آن وجود داشته باشد.
نکته مهم این است که برخی از تومورهای چشمی می‌توانند در مراحل اولیه شبیه ناخنک به نظر برسند. بنابراین، اگر ناخنک رشد سریعی داشته باشد یا بارها و بارها عود کند، باید حتماً معاینه تخصصی توسط چشم‌پزشک انجام شود تا سایر بیماری‌ها رد شوند.
مراقبت‌های بعد از عمل
- استفاده از قطره‌های مخصوص تجویزی بعد از جراحی
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور UV تا چند هفته
- پیگیری مجدد معاینه و نظارت بر عود محتمل
آیا ناخنک چشم دوباره عود می‌کند؟
بله، متأسفانه حتی پس از جراحی موفق هم احتمال عود ناخنک چشم وجود دارد. آمارها نشان می‌دهد که بسته به روش جراحی و مراقبت‌های پس از آن، بین ۵ تا ۴۰ درصد بیماران ممکن است دوباره با رشد این ضایعه روبه‌رو شوند.
عوامل افزایش‌دهنده احتمال عود
- استفاده از تکنیک جراحی کم‌اثر
- قرارگیری مجدد در معرض نور UV بدون محافظت
- خشکی یا التهاب مزمن چشم بعد از جراحی
چطور خطر عود کردن Pterygium را کم کنیم؟
- استفاده مداوم از عینک آفتابی حتی بعد از عمل
- پایبندی به مراقبت‌های پس از عمل
- کنترل خشکی چشم با اشک مصنوعی و مراقبت‌های پزشکی منظم
چه زمانی باید سریع به چشم‌پزشک مراجعه کنید؟
- رشد سریع یا گسترده ضایعه
- تاری یا کج شدن بینایی
- درد یا التهاب شدید چشم
- تغییر قابل‌توجه در ظاهر چشم
اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، بهتر است هرچه زودتر به چشم‌پزشک مراجعه کنید تا امکان بررسی دقیق و در صورت نیاز جراحی فراهم شود.
ناخنک چشم یک بیماری خوش‌خیم اما قابل‌توجه است که اگر به‌موقع تشخیص داده و درمان شود، نتایج بسیار خوبی دارد. شما هم اگر علائمی مانند قرمزی مداوم، تاری دید یا رشد روی قرنیه حس کردید، بهتر است همین امروز برای معاینه تخصصی به بیمارستان تریتا مراجعه کنید. تیم چشم‌پزشکی ما با تکنیک‌های علمی روز در خدمت شماست.
برای رزرو نوبت یا دریافت مشاوره، همین حالا اقدام کنید
ناخنک رشد خوش‌خیم بافت ملتحمه است که در صورت پیشرفت می‌تواند دید یا ظاهر چشم را تحت تأثیر قرار دهد.
ترکیب جراحی با پیوند خودی ملتحمه — به‌ویژه همراه با MMC — نتایج علمی و نرخ عود بسیار پایینی دارد.
خیر، معمولاً نیاز به مدیریت محافظتی یا درمان دارد، خصوصاً در مراحل پیشرفته یا در صورت پیشرفت.
بله، ولی اگر از تکنیک CAG استفاده شود و مراقبت‌های بعد از عمل رعایت شوند، احتمال عود به زیر ۲٪ می‌رسد.
استفاده از عینک UV، کلاه لبه‌دار و اشک مصنوعی برای محافظت و مرطوب نگه داشتن چشم مؤثر است.
استفاده از قطره ضدالتهاب، محافظت در برابر UV، و پیگیری معاینه بعد از عمل برای پیشگیری از عود ضرورت دارد.
